Deze gids stelt musea (overal, klein, groot en van elke aard) in staat stelt om bij te dragen aan de SDG’s (Sustainable Development Goals) van de Verenigde Naties. De SDG’s zijn het meest ambitieuze wereldwijde programma ooit, dat een breed scala aan sociale en ecologische uitdagingen aanpakt om de wereld op weg te zetten naar een duurzame toekomst tegen 2030. Heb jij een methode die je graag wilt toevoegen? Mail ons op atlas@hetscheepvaartmuseum.nl.

Klimaatimpact tijdens gebruik is slechts een vijfde van onze impact: de rest is verborgen. De meeste impact heeft bij het maken en vervoeren (soms aan de andere kant van de wereld) al plaatsgevonden nog voordat we een product in de winkel kopen. Als je die verborgen impact ook meeneemt, kun je veel effectiever verduurzamen. Lees het boek over verborgen impact (ook verkrijgbaar als PDF) van Babette Porcelijn ter inspiratie: haar tips en tricks zijn ook goed toepasbaar voor instellingen.

De Vlaamse website Cultuurzaam biedt een toolkit voor een duurzamere cultuur-, jeugd-, en mediasector. Aan de hand van een vragenlijst krijg je een ‘eco-snapshot’ van je organisatiewerking, los van de producties of creatieprocessen. De checklist werd ontwikkeld door Kunstenpunt en Ecolife, met steun van de Vlaamse Overheid.

De Green Toolbox is een Engelstalige publicatie met tips om je werkplek en organisatie duurzamer te maken. Het is een heel uitgebreide tool, waarin wordt gekeken naar de bedrijfsvoering, het gebouw, publicaties, merchandise, voedsel, afval etc. Er staan tips in om papier- en waterverbruik te reduceren, energie te besparen, maar bijvoorbeeld ook voor duurzamere merchandise.

De Deense stad Aarhus was in 2017 de culturele hoofdstad van Europa. De stad ontwikkelde een model om lokale cultuurhuizen te helpen met het verkleinen van hun voetafdruk. Het is een algemeen model dat wereldwijd kan worden gebruikt en belicht 4 noodzakelijke facetten: ‘catering’, ‘dagelijkse operatie en mobiliteit’, ‘architectuur en gebouwbeheer’ en ‘communicatie en gedrag’.

Deze benadering neemt de gehele levenscyclus van een project of product, zoals een tentoonstelling, als uitgangspunt. Het Ecodesign Strategy Wheel dient als handige checklist om aan te zetten tot ontwerp- en oplossingsverbeteringen in belangrijke fasen van de levenscyclus van producten en biedt zo nuttige aanknopingspunten om op creatieve wijze projecten duurzamer te maken. Mét worksheet download!

Met de groene arbeidsovereenkomst zetten werkgever én werknemer samen stappen om te verduurzamen.

Bedrijfssponsoring in de kunstwereld ligt in tijden van klimaatverandering onder een vergrootglas. Activisten eisen een breuk tussen het Rijksmuseum en ING, Eye Filmmuseum zei onlangs KLM vaarwel. Kan de kunstsector de financiering van ‘vervuilende’ sponsoren missen? En wil ze dat ook?

Earth Day is een herinnering aan het belang van milieubehoud en duurzaamheid en moedigt ons aan om samen te komen en actie te ondernemen voor een gezondere planeet en een betere toekomst.

Een beetje polarisatie hoort bij een democratie. Maar, zo waarschuwt filosoof en polarisatie-expert Bart Brandsma, als dat wij-zij-denken doorslaat, wordt het giftig en leidt het uiteindelijk tot geweld. Zijn boodschap aan iedereen die met polarisatie te maken heeft: spreek je uit namens het stille midden – en oordeel niet te snel. Alle afleveringen weergeven

De tentoonstelling WATERLICHT portretteert een virtuele overstroming, dat de kwetsbaarheid van het UNESCO Werelderfgoed Slot Loevestein toont en de aandacht vestigt op de stijgende zeespiegel als gevolg van klimaatverandering.

Platform Klimaat en Erfgoed organiseert op 4 april een bijeenkomst waar ze ingaan op de risico’s van klimaatverandering voor museale collecties en de rol die musea kunnen spelen in bewustwording rond klimaatverandering via presentaties en activisme.

In deze vierdelige podcast gaat FARO op zoek naar antwoorden op de (complexe) vraag hoe musea een verschil kunnen maken in de strijd tegen de klimaatverandering.

Renske Jonkman kijkt hoe Nederland in 2024 opnieuw maatregelen neemt tegen de zee en welke dorpen dreigen te verdrinken in de toekomst.

De Museum Financieringswijzer helpt musea bij het vinden van relevante subsidies en leningen en biedt een overzicht van actuele en aankomende financieringsmogelijkheden op het gebied van duurzaamheid en digitalisering.

Medewerkers van Documenta en Museum Fridericianum gGmbH verkennen in deze open lezing verschillende concepten en strategieën die toegepast kunnen worden om een milieuvriendelijkere kunstwereld te bevorderen.

In de zesdelige podcast legt filosoof Bart Brandsma uit wat polarisatie is, wat ervoor nodig is om het te laten ontstaan en welke rollen je kunt aannemen als wetenschapper.

Tega Brain, Julian Oliver & Bengt Sjölén ontwikkelden samen een werk waar een supercomputer ingezet wordt om de ecologische crises in de wereld op te lossen, met ongemakkelijke resultaten.

De Rijksakademie biedt een onderzoeksprogramma voor jonge kunstenaars aan om zich te ontwikkelen tot technisch specialist en zich verder te bekwamen in ambacht, materiaal en techniek.

Kunstenaar en alumnus van de Rijksakademie van beeldende kunsten Floris Schönfeld leert van de natuur tijdens zijn residentie in ARTIS en onderzoekt in het park de communicatie tussen alles wat leeft.

Dit sectorbrede onderzoek van Act Green, gepubliceerd in september 2023, onderzoekt de rol van culturele organisaties en hun publiek in de aanpak van de klimaatcrisis.

Albert is een organisatie die zich inzet voor milieuduurzaamheid in de tv- en filmindustrie, om de impact van de productie op het milieu te verminderen en om inhoud te creëren die een visie voor een duurzame toekomst ondersteunt.

De Groene Menukaart geeft inzicht in de duurzame kansen, de regelgeving over energiebesparing en actuele subsidies van historische gebouwen, monumenten of beschermde stads- of dorpsgezichten.

De MVI-zelfevaluatie tool maakt inzichtelijk hoe de aanbestedingen van een organisatie scoren op het gebied van maatschappelijk verantwoord inkopen.

De online tool 'My State of Sustainability’ onderzoekt hoe je duurzaamheid toepast in je museum, podium, theater of concertgebouw, om de transitie naar een duurzame cultuursector te versnellen.

In opdracht van Rijkswaterstaat ontwikkelde Bureau 8080 een gratis online tool met acht modules gericht op afvalpreventie en afvalscheiding bij culturele instellingen.

Met de door E-missions ontwikkelde Digital Etiquette-tool kan elke organisatie de online gedragscode bespreken, definiëren en toepassen om de digitale werkstijl van de eigen organisatie groener te maken en zo bij te dragen aan de duurzaamheidsstrategie.

Met deze online tool kan je de CO2-uitstoot van jouw eigen website inschatten.

Green Key is een duurzaamheidskeurmerk voor de gastvrijheidssector in Nederland, met als doel om duurzaamheid in de toeristische en recreatieve branche te bevorderen en de impact op het milieu te verminderen.

BREEAM-NL In-Use is de integrale certificeringsmethode voor het verduurzamen van bestaande utiliteitsgebouwen en woningen, dat inzicht geeft in de actuele duurzame staat van een object en het verbeterpotentieel.

De gratis CO2-calculator van Julie's Bicycle helpt organisaties bij het registreren, meten en begrijpen van de impact van hun locatie, kantoor, tournee, project, evenement of festival.

Met behulp van een online tool helpt De Milieubarometer bedrijven hun CO2‑footprint in kaart te brengen.

In een interview met de NY Times Magazine wordt het nieuwe boek van Andreas Malm besproken; “Overshoot: How the World Surrendered to Climate Breakdown”, dat het streven naar winst uit fossiele brandstoffen en de enorm gevaarlijke nieuwe rechtvaardigingen voor dat streven onderzoekt.

Datawetenschapper Alex de Vries onderzoekt de klimaatschade van artificial intelligence (AI)

NWO presenteert een nieuw thema voor kunstonderzoek dat nieuwe perspectieven op klimaatrechtvaardigheid zal bieden, ontwikkeld door kunstenaars en/of ontwerpers in samenwerking met diverse belanghebbenden, de culturele sector, hun publiek en andere wetenschappelijke disciplines.

In een ingezonden brief richt Thomas Lamers zich tot de nieuwe demissionaire staatssecretaris van Cultuur, Fleur Gräper, met de boodschap zich in te zetten voor het klimaat in het toekomstige kunstbeleid.

Op 26 en 27 februari 2-24 vindt de Green Museums Summit plaats, een virtuele conferentie georganiseerd door MuseumNext

Op de website van MuseumNext vind je het dossier 'Planet', met artikelen, interviews en andere bronnen over de verduurzaming van de sector.

De groei van voetbal lijkt onmogelijk te rijmen met doelstellingen om de uitstoot te verminderen. In dit artikel lees je wat voetbalclubs doen om toch duurzamer te worden

In de theatersector werd het Theatre Green Book ontwikkeld, waarin verduurzaming van producties, het gebouw en de operationale kant centraal staat.

Te zijn of niet te zijn: de Nederlandse Associatie van Podiumkunsten luidt de noodklok met een statement over duurzaamheid. Deze bijbehorende websitepagina is een groeiende lijst van bondige, concrete suggesties om je handelen op verschillende werkgebieden in het teken te zetten van het klimaat.

NEMO (Network of European Museum Organisations) creeërde een interactieve kaart waaraan elk museum de eigen duurzaamheidsinspanningen kan toevoegen. Voeg vooral je eigen bijdrage toe!

NEMO (Network of European Museum Organizations) organiseert regelmatig webinars over verduurzaming binnen musea.

In 2022 bracht het Network of European Museum Organisations het rapport 'Museums in the Climate Crisis' uit, naar aanleiding van een enquete over de duurzaamheidstransitie bij Europese musea.

Het Network of European Museum Organisations (NEMO) bracht in 2023 het rapport 'Museums, Climate and Politics, Taking Political Action in the Sustainable Transition' uit.

Van 10-12 november 2023 vond de NEMO European Museum Conference plaats in Lathi (Finland) met als thema ‘And Action… Museums in the Climate Crisis’.

Op het kennisplatform ACTIE als cultuur staan recente studies, zoals die van de Boekmanstichting over Duurzaamheid in de culturele sector, en tal van voorbeelden van duurzame initiatieven, projecten en innovaties, die dienen ter inspiratie om zelf aan de slag te gaan.

Op dinsdag 31 oktober 2023, tijdens de Nationale Klimaatweek, organiseerde het Rijksmuseum een meet-up rondom het thema: verduurzaming van museale gebouwen.

Thijs Weststeijn (48), hoogleraar kunstgeschiedenis, waarschuwt dat veel kerken, tempels en hele steden (Venetië, Hoi An) al haast niet meer te redden zijn. Ideeën heeft hij ook: ‘Breek bijvoorbeeld het Paleis op de Dam af en bouw het weer op in Apeldoorn.’

Welke futureproof materialen toonde het Stedelijk in de tentoonstelling It’s Our F***ing Backyard? Gebruik het interactieve overzicht om er alles over te weten te komen - én wellicht in te zetten bij een volgende tentoonstelling .

Alice Bonnot onderzocht tijdens haar verblijf in VILLA VILLA, een duurzaam kunstresidentieprogramma met een focus op culturele uitwisseling en hedendaagse duurzaamheid, hoever kunstenaars zijn met het invoeren van meer duurzame kunstpraktijken en de uitdagingen waarvoor zij staan.

In “After Us The Deluge” neemt Kadir van Lohuizen je mee in zijn onderzoek naar de rijzende zeespiegel, onderbouwd door grafieken en kaarten. Naast zijn indrukwekkende fotografie vind je ook academische en journalistieke essays.

Hoe laten kunstenaars zich inspireren door onze planeet en de zorg daarvoor? In het boek “140 Artists’ Ideas for Planet Earth” van Hans Ulbrich Obrist en Kostas Stasinopoulos lees je hier meer over.

Voedingscentrum over de voetafdruk van jouw voedsel: Door duurzamer te eten verhoogt de ecologische draagkracht van de aarde, en door duurzamer te kiezen putten we de beschikbare bronnen minder snel uit.

Trees for All plant bossen in Nederland en in het buitenland voor een beter klimaat, biodiversiteit en gezonde leefomstandigheden. Inmiddels hebben zij ruim 6,8 miljoen bomen en struiken geplant en bijna 500.000 ton CO2 gecompenseerd. Via deze website kun je de negatieve impact van een vliegreis of autorit laten compenseren, maar bijvoorbeeld ook de gehele CO2-uitstoot van je bedrijf. De website biedt ook een handige rekentool om inzicht te krijgen in jouw uitstoot.

Via de website EcoPassenger kan je zelf de impact van je reisbeweging op het milieu berekenen. Je kan de CO2-uitstoot berekenen voor elke verplaatsing in Europa en tevens ook een vergelijking maken per afgelegde kilometer tussen vliegtuig, auto en trein, en dit tussen twee bestemmingen.

Een bank investeert het spaargeld van jouw organisatie. Maar weet je eigenlijk wel waar dit geld terecht komt? Met deze wijzer kun je zien hoe duurzaam jouw bank, verzekeraar of pensioenfonds is.

Door het invullen van deze vragenlijst krijg je meer inzicht in de aandachtspunten en verbetermogelijkheden voor de verduurzaming van de culturele infrastructuur van jouw instelling.

Greenpeace houdt op regelmatige basis een ranglijst bij van energieleveranciers en geeft een overzicht van hoe groen de stroom van die leveranciers is. De Consumentenbond, Natuur & Milieu en WISE hebben ook voor 2021/2022 weer onderzoek gedaan naar alle bedrijven die in Nederland stroom aan consumenten verkopen. De groenste energieleveranciers leveren zo goed als alleen maar schone stroom die is opgewekt met windmolens en zonnepanelen. Bovendien werken ze actief mee aan de omslag naar schone en duurzame energie.

Ben je op zoek naar een manier om de CO2- en milieu-impact in kaart te brengen? Dat kan met de Milieubarometer, een zeer gebruiksvriendelijk online monitoringsinstrument.

De Scope 3 Evaluator is een gratis, webbased tool van Greenhouse Gas Protocol en Quantis die het voor bedrijven gemakkelijker maakt om emissies in hun hele waardeketen te meten, rapporteren en verminderen.

Deze CO2-laat zien welke uitstoot van broeikasgassen jouw organisatie veroorzaakt en kijkt daarmee onder meer naar elektriciteit, verwarming, zakelijk vervoer en vliegreizen. Door jaarlijks deze berekening te doen, zie je direct het resultaat van genomen bespaarmaatregelen en bovendien helpt deze website je op weg met het bepalen van de grenzen van jouw CO2-voetafdruk.

Groen Grachten verzorgt gratis advies en begeleiding voor culturele ANBI’s vanuit het ontzorgingsprogramma van de Provincie Noord-Holland, waarin ze onder meer musea helpen met hun verduurzamingsopgave door middel van onder meer een energiescan of ontzorgen bij het aanvragen van vergunningen en subsidies.

Bij een BREEAM-NL keurmerk hoort een beoordelingsrichtlijn, waarin per duurzaamheidscategorie de eisen beschreven worden die aan een duurzaam gebouw of gebied worden gesteld. Deze credits zijn online doorzoekbaar. In de beoordelingsrichtlijn vind je ook welk bewijsmateriaal per credit moet worden aangeleverd. Hoe meer credits worden behaald, hoe hoger de BREEAM-NL score voor een project.

Hoe creëren we een veilige, stabiele wereld waarin we elkaar een welgemeend happy 2050 kunnen wensen? Dat is de vraag waarnaar Babette Porcelijn nieuwsgierig onderzoek deed. Het happy 2050 scenario is het resultaat; een compleet plan van aanpak voor een veilige planeet, een geïnspireerde crew, een integer beleid, eco-positieve productie zonder verborgen impact, een gezonde economie en gelijke kansen op welzijn voor iedereen.

Vanuit de MRA is gemeente Haarlem trekker Duurzaamheid & Cultuur en hebben zij in samenwerking met Provincie Noord-Holland en De Groene Grachten in 2021 De Groene Menukaart voor Musea & Podiumkunsten gemaakt en gelanceerd: een overzicht/platform van alle mogelijkheden (en veel inspiratie inclusief regelgeving) tot verduurzaming van musea (en podia).

Ook bij het behoud van een museale collectie speelt duurzaamheid een rol: hoe kunnen een stabiele temperatuur en luchtvochtigheid in een ruimte energiezuinig gereguleerd worden? Kennisinstellingen als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en TU Eindhoven doen onderzoek naar mogelijkheden om het verval van museale objecten beter tegen te gaan en hun levensduur te verlengen met minder technologie en minder energiekosten. Zij ontwikkelden het model Klimaatbeheer in 9 stappen.

De bespaarplanner brengt de duurzaamheidsactiviteiten van jouw instelling in. Dit is een digitaal dashboard waar de bespaaracties op het gebied van duurzaamheid inzichtelijk worden gemaakt. De bespaarplanner geeft aan welke acties en maatregelen nodig zijn, biedt een overzicht van energieverbruik en energiebesparingen (stroom, gas en CO2). Het Scheepvaartmuseum maakt gebruik van deze tool.

Green Key is hét internationale keurmerk voor duurzame bedrijven in de recreatie- en vrijetijdsbranche en zakelijke markt. Bedrijven met een Green Key keurmerk doen er alles aan om het milieu te sparen, zonder dat hun gasten inleveren op comfort en kwaliteit. Check de website voor inspiratie:

Bij een BREEAM-NL keurmerk hoort een beoordelingsrichtlijn, waarin per duurzaamheidscategorie de eisen beschreven worden die aan een duurzaam gebouw of gebied worden gesteld. Deze credits zijn online doorzoekbaar. In de beoordelingsrichtlijn vind je ook welk bewijsmateriaal per credit moet worden aangeleverd. Hoe meer credits worden behaald, hoe hoger de BREEAM-NL score voor een project.

Hoe creëren we een veilige, stabiele wereld waarin we elkaar een welgemeend happy 2050 kunnen wensen? Dat is de vraag waarnaar Babette Porcelijn nieuwsgierig onderzoek deed. Het happy 2050 scenario is het resultaat; een compleet plan van aanpak voor een veilige planeet, een geïnspireerde crew, een integer beleid, eco-positieve productie zonder verborgen impact, een gezonde economie en gelijke kansen op welzijn voor iedereen.

Klimaatverandering is een van de grootste bedreigingen van onze tijd. Veel mensen erkennen dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door ons gedrag, en dat actie nodig is om klimaatverandering tegen te gaan. Maar zijn mensen bereid om daar zelf een bijdrage aan te leveren, door bijvoorbeeld minder fossiele energiebronnen te gebruiken, en minder vlees en zuivel te eten? En welk beleid is effectief om duurzaam gedrag te stimuleren? De expertisegroep Environmental Psychology, waaronder Thijs Bouman, Lise Jans, Goda Perlaviciute, Linda Steg en Ellen van der Werff doet hier onderzoek naar.

In Waarom een fundamenteel probleem van klimaatverandering psychologisch is betogen sociaal psychologen Cameron Brick, Frenk van Harreveld en Maria Zwicker dat emotionele oproepen en verhalen nodig zijn om individuele gedragsverandering ten aanzien van het klimaat te veranderen.

In Een beter milieu begint niet bij jezelf (2020) rekent schrijver Jaap Tielbeke af met de mythes die gepaard gaan met het huidige klimaatdebat. “We staren ons blind op persoonlijke gedragsverandering en technologische innovatie, terwijl echte verandering begint bij de politiek. Niet bij de aanschaf van een Tesla, maar bij het investeren in het openbaar vervoer. Niet bij een bekering tot veganisme, maar bij het afschaffen van intensieve veehouderij. Als de situatie ernstig genoeg is, zijn we bereid en in staat tot radicale verandering, zo bewijst de coronapandemie. Een beter milieu begint niet bij jezelf laat zien waarom we de ecologische ontwrichting met eenzelfde urgentie moeten behandelen.”

Meer is zeker niet altijd beter. In deze TED talk presenteert de Britse econome Kate Raworth een omkering in het economische denken ‘Doughnut Economics’; waarbij de natuur niet langer de blinde vlek van het systeem is, maar er samen met de mens het hart van vormt.

Verschillende musea genereerden extra inkomsten met de verkoop van digitale versies van kunstwerken. DEN zette de ontwikkelingen op een rij in dit artikel.

De belangrijkste cijfers over de de datasector De datacentersector is koploper op het gebied van duurzame innovatie zowel in energie efficiëntie binnen de datacenters als het gebruik van duurzame elektriciteitsvoorziening en wil actief blijven bijdragen.

Onlangs opende de tentoonstelling Van Pasvorm tot Polygon, geïnitieerd door het Utrechtse modecollectief Studio PMS. Het is een indrukwekkende presentatie waarin historische kostuums tot leven komen in betoverende animaties, augmented reality en andere digitale technieken. In deze blog geeft conservator Ninke Bloemberg concrete voorbeelden van de samenkomst van de fysieke en digitale ontwerpwereld en hoe deze werelden echt een meerwaarde voor elkaar zijn.

Museum van de Geest toont het effect van corona op de gezondheidszorg. Een groeiende collectie verhalen en foto's, gebundeld als interactieve online tentoonstelling middel het platform Slices (Slices.co / https://slices.co/solutions/museums), laten de wanhoop, angst en veerkracht van hulpverleners en cliënten zien. Op de interactieve website zie je de pandemie door de ogen van bijvoorbeeld daklozen, vluchtelingen, slachtoffers van huiselijk geweld en mensen met psychische problemen.

Tijdens het Jheronimus Bosch jaar in 2016 werd deze interactieve documentaire ontwikkeld. De bezoeker wordt in een web-omgeving meegenomen op een audiovisuele reis, waarin geluid, muziek, video en afbeeldingen bijdragen aan een verrijkte vertelling. Details die je met het blote oog niet zo snel zou onderscheiden op het drieluik, zijn digitaal te ontdekken. De bezoeker krijgt de mogelijkheid om dieper dan ooit door te dringen in dit meesterwerk van Bosch.

Internationale kunstenaars reflecteerden in deze tentoonstelling op de huidige klimaatproblematiek in relatie tot de machtsongelijkheid op de wereld, nu en in het verleden. De kunstwerken maakten duidelijk dat bij het tegengaan van klimaatverandering bovenal een eerlijkere sociale en politieke organisatie van de samenleving nodig is.

De tentoonstelling Earth Matters toonde experimenten – van mode tot design – die bijdragen aan een duurzamer productieproces, zowel op kleine als op grote schaal. De tentoonstelling was samengesteld door Lidewij Edelkoort en Philip Fimmano.

Meta Knol beschrijft in het NRC de onhoudbaarheid van “een systeem waarin Nederlandse musea tegen elkaar opbieden met grote, geldverslindende publiekstrekkers waarvoor steeds méér geld en méér publiek nodig is, en waarbij succes steevast wordt afgemeten aan omzet en bezoekcijfers. Maar waar de bovengrens van dit bezoekerspotentieel ligt, blijft onderbelicht. Het is een symptoom van de meest hardnekkige kwaal van onze tijd: groeiverslaving.”

New Heroes ontwikkelde het Nature Building Project, dat een interactieve en ervaringsgerichte manier om mensen van allerlei leeftijden, achtergronden, opleidingsniveaus en werelden mee te laten denken en doen met het bouwen aan een groenere wereld voor iedereen biedt. Het Nature Building Project bestaat uit workshops, lezingen, tentoonstellingen, research sessies, video’s, verhalen, bijeenkomsten met centraal de en verschillende, prachtige, interactieve installaties genaamd de Natural Building Kits.

Heb je ook moeite om te checken hoe groen de materialen in je ontwerp zijn? Deze tool van Fiction Factory helpt je op weg naar duurzame en circulaire vormgeving door het labelen van materialen op basis van ecocost en circulariteit.

MuseumGoed richt zich op deling en hergebruik van tentoonstellingsmaterialen binnen de museale sector. MuseumGoed brengt vraag en aanbod van dergelijke materialen doelmatig bij elkaar en zorgt ervoor dat de tentoonstelling-sector efficiënter om kan gaan met spullen die er toch al zijn.

Fiction Factory, Opera Amsterdam, Buurman Rotterdam, Museumgoed, hebben de handen ineengeslagen en een 7-loops systeem ontwikkeld met als doel circulaire tentoonstellingenmogelijk te maken. Het Versnellingshuis | Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft dit project verkozen als Moonshot Project om tot een landelijke ketenaanpak te komen.